Het gebrek aan een integraal migratiebeleid, de fixatie op het asielvraagstuk, en het overheersende kortetermijndenken, heeft ertoe geleid dat Nederland geen grip heeft op migratie. Migratie is daarmee een maatschappelijke kwestie geworden. Met alle gevolgen van dien voor de woningmarkt. Hoe dat precies zit, lichten we toe in dit artikel.
De woningmarkt staat al geruime tijd onder druk. Stijgende huizenprijzen, lange wachtlijsten voor sociale huurwoningen en een toenemende vraag naar woonruimte hebben geleid tot een complexe situatie die aandacht vraagt van beleidsmakers en de samenleving als geheel. Het huidige gebrek aan woningen wordt vaak toegeschreven aan migratie, terwijl feitelijk gezien slechts 6% van de sociale huurwoningen naar statushouders ging in 2021(CBS). Toch zijn de zorgen over migratie bij burgers en de overheid aanwezig. In het kabinet-Schoof wordt gesproken over het inperken van migratie, maar is dat wel haalbaar? Zijn mensen uit andere landen juist niet onmisbaar voor onze vergrijzende samenleving en onze economie, zoals voor het bouwen van onze huizen?
In het nieuwe coalitieakkoord ligt de nadruk op het vinden van een balans tussen de beheersing van migratiestromen en de economische behoeften van Nederland. Maar bij een kritische blik op het coalitieakkoord is er met name een fixatie op het asielvraagstuk, terwijl het aantal arbeidsmigranten dat jaarlijks naar Nederland komt niet onderschat mag worden. De buitenlandse immigratiestroom bestaat voor 80 tot 90 procent uit arbeids- en studiegerelateerde migratie. Deze mensen uit het buitenland zijn essentieel voor Nederland, omdat er meer werk is dan beschikbare arbeidskrachten in ons land. In het eerste kwartaal van 2024 groeide het aantal openstaande vacatures van 389.200 naar 413.000, een stijging van 6,1% ten opzichte van het vierde kwartaal van 2023.
Tot 2028 voorziet CEO Jeroen van Tiel van Randstad Nederland zelfs 2,8 miljoen baanopeningen. Vooral in de techniek, ICT, bouw en zorg zijn veel mensen nodig. In de bouw zorgt een structurele vraag naar mensen door verduurzaming en de energietransitie naar verwachting in 2024 voor 51.000 openstaande vacatures.
Helaas is er veel aandacht – en terecht – voor de schaduwkanten van arbeidsmigratie. Een groot deel van de arbeidsmigranten in Nederland komt terecht in laagwaardige, arbeidsintensieve sectoren, zoals de landbouw, kassen, distributiecentra, slachterijen en schoonmaak. Binnen deze sectoren bestaan vele lucratieve verdienmodellen en malafide constructies.
De meest voorkomende overtredingen zijn het niet vaststellen van de identiteit van hun werknemers en onderbetaling. Een gericht migratiebeleid is dus harder nodig dan ooit, maar daarvoor moet Nederland wel keuzes maken en de juiste samenstelling aan migranten aantrekken.
Want als we niets doen, vallen de komende jaren veel vitale sectoren in onze samenleving stil. Denk bijvoorbeeld aan de zorg waar een groot tekort is aan handen en waar dat tekort de komende decennia alleen maar verder oploopt. Met grote gevolgen voor mensen die deze zorg nodig hebben. Ook de energietransitie heeft veel meer technici nodig dan Nederland nu zelf beschikbaar heeft.
Techniek Nederland schatte in 2022 nog in dat er zo’n 60.000 onvervulde vacatures zijn voor technische beroepen. Het aantal vacatures voor technische beroepen is in 2023 al opgelopen naar 82.800. En wat te denken van de woningmarkt? Zonder arbeidsmigranten zijn we niet in staat alle huizen te bouwen die nodig zijn om iedereen te huisvesten. Maar waar gaan we al die buitenlandse medewerkers huisvesten? Een ingewikkeld kip-en-ei-probleem.
Wat we wel met zekerheid kunnen stellen, is dat door een toename van de bevolking door migratie, onze economie een boost krijgt. Meer inwoners betekent meer consumptie en economische activiteit. Meer economische activiteit betekent meer inkomsten voor de staatskas en een grotere bijdrage aan sociale verzekeringen. Hierdoor kunnen we niet alleen de lasten van de vergrijzende bevolking beter dragen, maar is er ook meer geld beschikbaar vanuit de overheid voor woningbouw. Dit geld is zeer welkom om vraag en aanbod op de woningmarkt weer in balans te brengen.
Tot en met 2030 zijn er naar schatting 900.000 nieuwe woningen nodig om aan de groeiende vraag te voldoen. Geen makkelijke opgave, met de beperkende maatregelen die gelden voor woningverhuur. Zoals eerder in dit artikel genoemd, ligt de sleutel tot succes in het stimuleren van de woningmarkt in plaats van het verder te reguleren. En dat geldt ook voor migratie. Veel bedrijven zijn afhankelijk van buitenlandse medewerkers om te kunnen groeien en innoveren. Zo komt naar schatting meer dan 50 procent van de medewerkers bij Adyen en Marktplaats uit het buitenland en bestaat het personeelsbestand van ASML voor 40 procent uit migranten (zie afbeelding NOS).
Als we migratie inperken, bestaat de kans dat dit soort bedrijven zich buiten onze landsgrenzen gaan vestigen. Bepaalde specialistische kennis en expertise zijn nou eenmaal niet altijd lokaal beschikbaar.
Kortom, grip op migratie is belangrijk om de juiste mensen binnen te halen. Dit moet echter op een toekomstgerichte manier gebeuren met een integraal migratiebeleid dat Nederland aantrekkelijk maakt en houdt voor bedrijven die cruciaal zijn voor onze economie én voor de woningmarkt.
